Lees hier onze privacyverklaring.
Landschotse Heide
De Landschotse Heide is een natuurgebied van 239 hectare, gelegen tussen Middelbeers en Westelbeers. Het gebied is eigendom van Brabants Landschap en staat ook wel bekend als ‘Het Wit-Holland’, naar het bekendste van de vijf vennen: Keienhurk, Berkven, Wit Holland Ven, Scherpven en Kromven.
Stappen gezet
In het gebied tussen de Kleine en Grote Beerze komt wonen, werken, landbouw, natuur en recreatie samen. Dit gebied, waarin Landschotse Heide ligt, verdroogt. Tegelijkertijd hebben we ook te maken met piekbuien. De weersextremen nemen toe. Velen hebben al stappen gezet om gebied meer toekomstbestendiger te maken. Dit is tot nu toe onvoldoende gebleken. Herstel van het bodem- en watersysteem is nodig voor een gezonde omgeving om in te leven. Maar ook voor gezonde natuur én een toekomst voor duurzame landbouw.
Inventarisatie
In 2022 en 2023 is overigens een inventarisatie uitgevoerd op de Landschotse Heide naar kenmerken plantensoorten gebonden aan vennen. In de Landschotse Heide Planten 2023 staan deze resultaten die waar mogelijk zijn vergeleken met historische data. Per soort is aangegeven of ze ten opzichte van de allereerste geregistreerde waarnemingen zijn toegenomen, zijn afgenomen of zijn verdwenen. Brabants Landschap heeft (deels vrijwillige) floradeskundigen het onderzoek laten uitvoeren.
De vochtige heide en vennen in Landschotse Heide zijn rijk aan watervogels en steltlopers, zoals de Groenpootruiter en Zwarte ruiter. Er komen 24 soorten libellen voor, waaronder de zeldzame Kempense heidelibel en Gevlekte witsnuitlibel. Bij flora kunt u denken aan Klokjesgentiaan, Oeverkruid en Moerashertshooi.
Samenwerking is nodig. Met iedereen die invloed heeft op de omgeving en waarvoor de kwaliteit van de bodem en water belangrijk is. Dit kost tijd.
Ontwikkelingen
In 2023 en 2024 is samen met alle partijen gewerkt aan een toekomstbeeld voor 2050 dat bijdraagt aan de opgaven in het gebied. Tijdens het proces werd duidelijk dat de ondernemers graag meer regie en sturing wilden. Daarom hebben de partners besloten ruimte te bieden om zelf een landbouwscenario voor hydrologisch herstel op te stellen. Dit landbouwscenario zoekt naar een lang termijnperspectief voor de bedrijven die in het gebied willen blijven (met passend grondgebruik en teelten op de daarvoor geschikte plekken) met een toekomstbestendig watersysteem dat voldoende bijdrage levert aan en aansluit bij de hydrologische vereisten en behoud van het natuurgebied. Eind 2025 moet deze klaar moet zijn. Andere geïnteresseerden kunnen hier dan op reageren. Uit het proces in 2023 en 2024 is een oogstdocument opgesteld.
Meer informatie is ook te vinden op de projectpagina van Gebiedsgerichte Aanpak Kempenland-West.
Alles weten over project Landschotse Heide
Veel informatie kun je vinden op het speciale informatieplatform Landschotse Heide. Op deze website staan onder meer de doelen voor dit gebied en de route die we denken te moeten afleggen om deze te halen. Daar vind je ook meer over de archeologische waarde van het gebied en hoe de beek vroeger liep. Ook is te vinden waar peilbuizen staan. Op dit informatieplatform plaatsen we regelmatig nieuwe kaarten. U vindt tot slot de laatste informatie over de planning en veelgestelde vragen en antwoorden.
Voorbeelden van transformatie Landbouw in Nederland
Het klimaatpanel IPCC concludeerde dat de landbouw totaal anders moet als we klimaatverandering willen stuiten. En het kán ook anders, schrijft milieu- en landbouwdeskundige Guus Geurts in dit artikel. Maar alleen als het Europees landbouwbeleid drastisch wordt hervormd.
Enkele voorbeelden waar al een omslag is gemaakt:
Boer Stan is uitvinder van duurzame oplossingen
Boeren oogsten huizenketen biobased bouwmateriaal
Boeren in Oss vatten koe zelf bij de hoorns
Wilt u in het algemeen meedenken of op de hoogte gehouden worden van het proces of zich aanmelden voor een bijeenkomst? Dat kan via dit formulier.
Bijeenkomst van 22 juni 2023
Vragen en antwoorden
Algemeen
Wat bedoelen jullie met iedereen beweegt?
Dat iedereen een bijdrage kan leveren aan het herstel van het bodem en watersysteem. Dit moeten we samen oppakken.
Wat staat er uiteindelijk in een visie?
Daarin staan beelden vanuit de vier perspectieven en deelgebieden. In het projectplan staan straks de maatregelen voor uitvoering.
Metingen kosten tijd. Jullie willen een visie en plan van aanpak hebben dat in 2024 klaar is. Is dat niet erg ambitieus?
We gaan monitoren. We zijn in 2024 nog niet klaar. We werken naar 2050 toe in stappen. Dat betekent dat na het ondertekenen van een gebiedsakkoord in 2024 iedere 6 jaar gaan herijken. Dan kijken we of we moeten bijstellen. Het monitoren kan daarbij doorlopen.
Is er budget voor plannen?
Landelijk is er beleid en geld om plannen uit te werken. We hebben een plan nodig om binnen bepaalde kaders budget aan te vragen.
Wat is het verschil tussen perspectieven en jullie opdracht? Wat is de onderlinge verhouding?
Onze opdracht is om een visie op te stellen en een projectplan. De visie stellen we op, op basis van de vier perspectieven.
Wanneer in het stappenplan vindt toetsing plaats met Kempenland-West?
Dit gebeurt in iedere stap, omdat we regelmatig afstemmen.
Hoe gaan we bepalen wat genoeg is?
We maken een stappenplan en kijken naar maatregelen die je in ieder geval kunt nemen en nodig zijn voor systeemherstel. Via hydrologische modellen en kennis uit het gebied bepalen we samen wat genoeg is. We krijgen ook ondersteuning van een deskundigenteam (ecologen en hydrologen) en het ondersteuningsloket van provincie Noord-Brabant.
Hoe groot is het probleem eigenlijk?
Het landschap en klimaat veranderen. Het probleem is momenteel groot voor zowel natuur als water (de laatste weken laten dit weer zien). Duidelijk is dat we door klimaatverandering te maken hebben veranderingen zoals met hittestress, droogte en wateroverlast. Als we niks doen worden deze problemen alleen maar groter.
Komt er ook nog een diagnose van de politiek op de vier perspectieven waar we mee aan de slag gaan?
Deze vraag ligt in het verlengde van de ‘referentie-vraag’. We gaan in kaart brengen wat de huidige situatie is. Tegelijk kijken we terug om lessen te trekken om na te gaan hoe de huidige situatie is ontstaan.
Hoe gaan we onze kinderen en kleinkinderen hierbij betrekken? Het gaat om hun toekomst!
Goede suggestie. We gaan nadenken over hoe jeugd, scholen, en jongeren kunnen betrekken.
Tip: jongste jeugd kun je ook meenemen via tellingen citizen science.
Start en gebied
Wat is de uitgangssituatie? Wat is het punt van waaruit we vertrekken de referentie?
Dit is nog niet vastgelegd. Dat punt bepalen we met z’n allen binnen de kaders/randvoorwaarden die we hebben meegekregen.
Wat is jullie definitie van een feit en mening?
We gaan samen het veld in om te zien waar we op uit komen. We kunnen niet alles weten en meten en hebben dus te maken met onzekerheden. Het kan ook gaan op een logische aanname. Belangrijk is dat we het daarover eens zijn.We spreken over metingen, waarnemingen en het monitoren. Bij ‘feiten’ voeren we een gesprek met elkaar over “wat vinden we ervan en wat gaan we er mee doen?”.
Over welk gebied hebben we het?
Zie sheet 12 in de presentatie.
Waarom nemen jullie het noorden van het gebied niet mee?
Bij het landgoed is er altijd water als het bij de rest droog is en er zijn ook onttrekkingen in het dorp. Misschien moeten we het gebied inderdaad groter maken.
De wethouder gaf aan dat we ons beperken tot een bepaald gebied, maar jullie hebben het al over vergroten…
We kijken ook binnen Kempenland-West wat nodig is om een gezond bodem en watersysteem te ontwikkelen. Er zijn namelijk verschillende Natura 2000 deelgebieden. We kijken naar onderlinge verbindingen. We willen de energie en lokale kennis van de bewoners benutten, daarom is het opgeknipt in deelgebieden.
Landschap
Kijken jullie ook naar het landschap zoals het er rond de jaren ’60 en ’70 uitzag en nemen jullie de lessons learned van afgelopen jaren ook mee?
We gaan de historische situatie NIET terugbrengen, maar we willen leren van het verleden en kijken daarom wel terug.
Kijken jullie naar de kennis van natuur die al problemen hebben ondervonden, zoals bij de Strabrechtse Heide?
Ja, vanuit de provincie wordt er veel kennis gedeeld. Ieder gebied heeft echter zijn eigen kenmerken. We kunnen niet zo maar de oplossingsrichtingen overnemen. Daar moeten we goed naar kijken. Maar er is ook een platform voor om die kennis te delen.
Watergerelateerde vragen
Wat verstaan jullie onder herstel bodem- en watersysteem?
Zie sheet 9 in de presentatie.
Wordt er ook bijgehouden hoeveel regen er in een bepaalde periode is gevallen met het oog op droogte? Zijn er voldoende metingen en kunnen die ook openbaar worden gemaakt?
Ja, het waterschap doet heel veel metingen. We willen samen kijken of er meer metingen nodig zijn. Via de website maken we de metingen openbaar.
Is er een overeenkomst tussen onttrekkingen en grondwaterstanden in de vennen?
Dit willen we verder in beeld brengen. Maar we willen deze vraag ook oppakken voor de particuliere en industriële onttrekkingen en die van Brabant Water.
Bij de ‘grijze steen’ zijn er verbeteringen aangebracht. Sloten zijn bijvoorbeeld gedempt of verdiept. Is al duidelijk of dit geholpen heeft?
De resultaten zijn ons nog niet duidelijk. We gaan dit na.
Houden jullie ook rekening met het water dat nu wordt geloosd bij waterzuivering Hapert?
Ook afkoppelen van regenpijpen kan veel uitmaken.
Als dit relevant is moeten we ook dit meenemen. Eens, iedereen kan een steentje bijdragen!
Hoe krijgen we de grondwaterstand omhoog? Als er veel regen is/piekbuien zijn, is er meteen overlast…
Dit is een terechte zorg. We kijken in het systeemherstel naar beiden: droogte én wateroverlast. We moeten hiervoor het watersysteem anders inrichten. Maar we moeten ook accepteren dat we wellicht niet alles kunnen oplossen… Er zal altijd een bui komen die voor overlast zal zorgen.
Kunnen we regenwater niet opvangen?
Ja, dit is wat we allemaal kunnen zelf doen, het gaat om maatregelen die de lange termijn effect hebben. Iedereen moet kunnen aansluiten. Het zou gewoon moeten zijn om regenwater op te vangen.
Denken jullie ook na over inrichten van gebieden waar woningen worden gebouwd?
Ja, het waterschap kijkt daar al naar en geeft advies waar wel en waar niet woningen gebouwd kunnen worden. Wonen is onderdeel van één van de vier perspectieven.
Kijken jullie ook naar het verschil in grondwaterstanden van 5 meter diep en 100 meter diep?
We hebben een nat voorjaar gehad. We willen samen kijken wat een logische aanname/relatie is, hoe de verhouding ondiep/diep grondwater is.
In het verleden voor de kanalisering en het verwijderen van stuwen is een waterberging gemaakt. Kunnen we dit niet herstellen?
Als het een goede maatregel is en nodig is nemen we het mee in de maatregelen opties. We moeten dan een keuze maken welke maatregelen de voorkeur hebben vanuit verschillende perspectieven.
Gaat het herstel bodem- en watersysteem alleen over de heide?
Nee, dit gaat over het gehele gebied. Denk ook het stedelijke gebied, aan kleine tuintjes waar men maatregelen kan nemen (tegel eruit, plantje erin).
Participatie
Brabants Landschap is de grootste grondeigenaar in dit gebied. In hoeverre zijn zij betrokken?
Alle eigenaren hebben een brief ontvangen. Alleen de pachters niet, omdat we die nog niet goed in beeld hebben. Brabants Landschap werkt ook mee aan het project en zit ook in de uitvoeringscommissie en projectgroep.
Worden de eigenaren ook bij het projectplan betrokken?
Jazeker! De focus ligt met name in het rode gebied (zie sheet 12 in de presentatie).
Wat is een gebiedstafel?
We bedoelen hiermee dat we met betrokken mensen in gesprek gaan in een gezamenlijke sessie en daarbij ook kaarten op tafel leggen.
Wie zitten in het bestuur die de uiteindelijke keuzes gaan maken en hoe hebben burgers hier invloed op?
Provincie Noord-Brabant, gemeenten Oirschot, Eersel en Bladel, Waterschap De Dommel, Brabants Landschap, ZLTO en Landcoöperatie. Op 6 juli 2023 vergaderen zij om te kijken of zij ook aanspreekpunt blijven voor Kempenland-West.
Voorstel: geef burgers een stem in de uitvoeringscommissie! Hoe? Bv via een buurtvereniging of dorpsraden.
Waarop vindt besluitvorming plaats? Door wie en hoe?
De bestuurders maken de keuzes vanuit hun achterban en vanuit hun rol in de uitvoeringscommissie Levende Beerze.
Willen terreinbeheerders ook hun natuurdoeltypen aanpassen als dit helpt?
Nee, omdat dit regels zijn vanuit de Europese wetgeving. Of dat zo blijft tot 2050 is niet duidelijk.
Huidige natuurdoeltypen en habitatrichtlijnen vanuit N2000 zijn dus wel uitgangspunt.
Meer informatie
Waar kunnen we meer informatie vinden?
Daar vindt u een apart gedeelte voor Landschotse Heide in het menu.
Waar kan ik mijn vragen stellen als ik die na deze avond nog heb?
Die kunt u stellen door een e-mail te sturen naar landschotseheide@brabant.nl